சர்க்கார் உத்தியோகத்துக்குப் போன பின் ஒருவர் விசுவாசம், பழமை பாராட்டல், எல்லாவற்றையும் கட்டிக் காப்பது சிரமசாத்தியமானதாயிருக்கலாம். தெரிந்தவர்கள், வேண்டியவர்கள், உறவினர்கள், இவர்களைக் காண்பதிலும், பேசுவதிலும், சொந்தம் கொண்டாடுவதிலும் உபசரிப்பதிலும் சராசரி இந்தியக் கிராமவாசியின் இயல்பான அக்கறை நகரவாசிக்கு இருப்பதில்லை. கிராமவாசி எதிலும் செயற்கையாயிருக்க முயலுவதில்லை. எதிலும் அரைகுறை அக்கறையோ முழு அக்கறையின்மையோ காண்பிக்க முயலுவதில்லை. ஆனால் நகரவாசியோ எல்லாப் பாசாங்குகளிலுமே தேர்ந்தவனாக இருக்கிறான். எதிலும் செயற்கையாயிருக்கிறான். ஒவ்வொரு கிராமவாசியும் சென்னை, பம்பாய், கல்கத்தா, டில்லி போன்ற நகரத்துக்கு வரும் போது தான் மனித உறவுகளை மதிக்காத செயற்கையான - போலியான சூழ்நிலையின் இடையே இருப்பதாக உணர்கிறான்.

     சர்க்கிள் குருசாமி சேர்வையைச் சந்தித்த பின் முத்துராமலிங்கமும் அதே மனநிலையில் தான் இருந்தான். நகரம் என்பது ஏமாற்றக்கூடிய கலையில், விசுவாசத்தை இழக்கக் கூடிய கலையில் கைதேர்ந்து முதிர்ந்திருப்பதாக அவனுக்குப் புரிந்தது. அங்கு யாரும் நன்றி விசுவாசங்களுக்கு அதிக முக்கியத்துவம் அளிக்கவில்லை.

     நவீன அரசியல் பிரம்மோற்சவமாகிய பதவி ஏற்பு வைபவத்துக்காகத் தலைநகரம் விழாக்கோலம் பூண்டிருந்தது. எங்கும் கட்சித் தோரணங்கள், சுவரொட்டிகள், ‘வென்றது போதுமா? இன்னும் வேண்டுமா?’ - என்ற வாசகங்களைச் சுமந்த சுவர்கள், என்று, ஒரே கோலாகலத்தில் திளைத்திருந்தது நகரம். நகரமே வெறும் கோஷங்களாலும் சுவரொட்டிகளாலும் நிரம்பியிருந்தது. கல்லூரிக்குள் ஒடித்த வேப்பங்கிளையின் சிறு குச்சியினாலேயே பல் விளக்கிவிட்டுக் கடற்கரை உள்மணலில் இறங்கிய போது மணல் பள்ளம் ஒன்றில் ஊற்றுப் போல் தோண்டிப் பானையில் சேகரித்த நீரை ஒரு கிளாஸ் ஐந்து பைசா வீதம் விற்றுக் கொண்டிருந்த ஓர் ஆளிடம் இரண்டு கிளாஸ் தண்ணீர் வாங்கிப் பல்துலக்கிக் கொள்ள முடிந்தது.

     பச்சைத் தண்ணீருக்குப் பத்துப் பைசாவைச் செலவழிக்க வேண்டிய நிர்ப்பந்தம் ஏற்பட்ட போதே தான் இருப்பது சென்னை நகரம் என்று உறைத்தது முத்துராமலிங்கத்துக்கு. மறுபடி நடந்து ஐஸ்ஹவுஸும் திருவல்லிக்கேணியிலிருந்து கடற்கரையை நோக்கி வரும் சாலையும் சந்திக்கும் முனையில் பாதையோரத்து மேடையில் ஆப்பக் கடை போட்டிருந்த ஆயா ஒருத்திக்கு முன்னால் குத்த வைத்து உட்கார்ந்தான் முத்துராமலிங்கம். கொஞ்சம் நாகரிகமாக உடையணிந்த, சூட்கேஸுடன் கூடிய ஓர் இளைஞன் தன் கடை முன் குத்த வைத்து உட்கார்ந்தது அந்தக் கிழவிக்கே ஆச்சரியத்தை அளித்தது.

     ஆனால் நகரவாசி அல்லாதவனுக்கே உரிய முன் ஜாக்கிரதையுடன் அவன் அப்பம், இட்லி வகையறாக்களின் விலையை விசாரித்த போதோ கிழவி முத்துராமலிங்கத்தை ஒரு தினுசாகப் பார்த்தாள்.

     பின்பு அவள் நசுங்கிய அலுமினியத் தட்டில் வைத்துக் கொடுத்த இரண்டு ஆப்பங்களையும் இரண்டு இட்லியையும் சாப்பிட்டுவிட்டுப் புறப்பட்ட போது வெயில் சுள்ளென்று உறைக்க ஆரம்பித்திருந்தது.

     சாலைகள், பூங்காக்களின் முகப்பு மைதானம், தெரு முனை எங்கு பார்த்தாலும் கொடிகள், துணி பேனர்களுடன் வெளியூரிலிருந்து வந்திருந்த லாரிகள், பஸ்கள் வேன்கள் தான் தென்பட்டன. எங்கே வந்தோம் எதற்காக வந்தோம் என்று புரியாத கூட்டம் நிரம்பி வழிந்தன. தேச பக்தியும், விவேகமும் நாட்டு நிலையும் புரிந்த யாராவது ஒரு தலைவன் மட்டும் இத்தனை பேரையும் ஒருநாள் ஓரிடத்தில் ஒன்று சேர்த்து ஓர் உருப்படியான காரியத்துக்காக உழைக்க வைக்க முடியுமானால் பல மைல் நீளம் ஒரு கால்வாயை வெட்டிவிடலாம். பெரியதொரு நீர்த்தேக்கத்துக்கான அணையைக் கட்டி விடலாம். ஆனால் இன்றைய இந்தியத் தலைவர்கள் தங்களுக்குக் கைதட்ட என்றே கோடிக்கணக்கான மக்களை ஒன்று திரட்டுகிறார்கள். நாட்டுக்கு உழைக்க என்று அவர்களை ஒன்று திரட்டுவதில்லை.

     மாநிலக் கல்லூரி என்று பெயர்ப் பலகை தெரிந்த ஓரிடத்தில் அவன் சிறிது நின்றான். உள்ளே தென்பட அதிகம் கவனிப்பாரற்றிருப்பது போன்ற ஒரு சிலையை நிதானமாகப் பார்த்தான். தமிழ்த் தாத்தா உ.வே.சாமிநாத ஐயரின் சிலை. ஆயிரக்கணக்கான தமிழர்கள் அதைப் பார்க்காமலே போய்க் கொண்டிருந்தார்கள். அவரை நிமிர்ந்து பார்க்கத் தோன்றாமலே அதே பாதையில் வடக்கு நோக்கியும் தெற்கு நோக்கியும் விரைந்து கொண்டிருந்தார்கள்.

     வழியருகே மிகப் பக்கத்தில் அமைதியாக நிற்கும் புண்ணிய சீலர்களையும், தெய்வங்களையும் கவனிக்காமல் எங்கோ தொலை தூரத்தில் இருப்பதாகக் கற்பித்துக் கொண்ட கானல் நீர் போன்ற யாரையோ எதையோ நோக்கித் தமிழ் மக்கள் ஓடிக் கொண்டிருப்பதாக அவனுக்குப் பட்டது. தன்னைப் போல் பல்லாயிரம் மாணவர்கள் கற்பதற்காக என்றோ, போக்குவரத்து வசதிகளில்லாத குக்கிராமங்களுக்கு நடந்தும், கட்டை வண்டியேறியும் அலைந்தும் தமிழ்ச் சுவடிகளைத் தேடி வெளியிட்ட அந்தத் தமிழ் மூதறிவாளரைக் கை கூப்பி வணங்கினான் அவன்.

     சுள்ளென்று வெயில் ஏறிவிட்டதால் பிடரியிலும் காதோரங்களிலும் வேர்வை பெருக்கெடுத்தது. ‘மாபெரும் தமிழ்ப் பேராசிரியராக விளங்கிய சாமிநாத ஐயரும் அன்றிலிருந்து தெருவில் நிற்கிறார். தமிழ் படித்து விட்டு வேலை தேடிப் பட்டினம் வந்த தானும் இன்று தெருவில் நிற்கிறோம். சுற்றியுள்ள சுவர்களிலெல்லாம் ‘தமிழ் வாழ்க’ என்று எழுதியிருக்கிறது. வேடிக்கைதான்!” என்று எண்ணி உள்ளூறச் சிரித்துக் கொண்டான் முத்துராமலிங்கம்.

     அருகே இருந்த சாலையில் உட்பக்கமாகத் திரும்பி நடந்தான் அவன். அங்கேயே பிளாட்பாரத்திலிருந்த ஒரு பெட்டிக் கடைச் செருப்புத் தைப்பவனிடம் ஐம்பது காசு கொடுத்து அறுந்த செருப்பை ரிப்பேர் செய்து கொள்ள முடிந்தது. எதிர்ப்பட்டவர்கள் பேசிக் கொண்டதிலிருந்தும், சுவர்களே தெரியாமல் ஒட்டப்பட்டிருந்த போஸ்டர்களிலிருந்தும் புதிய மந்திரிசபை பதவி ஏற்றுக் கொண்டிருக்கிறதென்று தெரிந்தது.

     கால் போன திசையில் நடந்து கொண்டிருந்தான் அவன். முன்னோர்களில் இராமநாதபுரம் சேதுபதி ஒருவரின் ஞாபகமாகவும் தந்தைக்குப் பிடித்த அபிமானம் நிறைந்த மாபெருந்தலைவரும், தேசபக்தருமான பசும்பொன் முத்துராமலிங்கத்தேவரின் மேலிருந்த பிரியத்தாலுமே அவனுக்கு முத்துராமலிங்கம் என்று பெயரிட்டதாகத் தந்தையே அவனிடம் பலமுறை சொல்லியிருக்கிறார்.

     தென்னாட்டுச் சிங்கமாகத் திகழ்ந்த தேவரின் நினைவு வந்ததும் அவனுக்கு உடம்பு புல்லரித்தது. மதுரையில் தேவர் அமரரான தினத்தன்று சிறுவனான தன்னை அழைத்து வந்து குடும்பத்தில் ஒரு பெரியவர் மறைந்தது போல் பாவித்து உணர்ந்து மொட்டையடித்த தந்தையின் பாசம் மிக்க செயல் அவனுக்கு ஞாபகம் வந்தது. அந்தத் தீரர் மறைந்த நாளில் அப்படிப் பல்லாயிரம் பேர் மொட்டையிட்டுக் கொண்டு கண்ணீருகுத்த காட்சியை நினைவுக்குக் கொண்டு வர முயன்றான். தேவரையும், காமராஜையும் போல் குடும்ப வாழ்வையே ஏற்காமல் பாடுபட்ட தலைவர்களையும், தனக்கு வேண்டிய பல குடும்பங்களைக் கட்டிக்காக்கவே அரசியலுக்கு வரும் இன்றைய தலைவர்களையும் இணைத்து எண்ணினால் மலைக்கும் மடுவுக்கும் உள்ள வித்தியாசம் தெரிந்தது.

     பெல்ஸ்ரோடில் திரும்பி வாலாஜா சாலை வழியே மவுண்ட் ரோடில் நுழைந்த போது ஒரு பெரிய இம்பாலா கார் எதிர்பக்கம் வருவது தெரிந்தது. கார் முகப்பிலும் உள்ளேயும் பிதுங்கும் ரோஜாப்பூ மாலைகள் தெரிந்தன. ஓரமாக நின்ற அந்தக் காரிலிருந்து மங்கையர்க்கரசியின் தந்தை - அன்று மந்திரியாகப் பதவி ஏற்றவர் - கீழே இறங்கி யாரிடமோ பேசினார். மங்கையர்க்கரசியும் இறங்கினாள். உள்ளே அவள் தாய் அமர்ந்திருந்தாற் போலிருந்தது.

     பிளாட்பாரத்தில் நடந்து போய்க் கொண்டிருந்த ஒரு கும்பலில் வேண்டிய யாரோ சிலரிடம் பேசினார் மந்திரி. காரில் கட்சிக்கொடி பறந்து கொண்டிருந்தது. சுற்றி ஒரு கூட்டம் கூடி விடவே, தன்னை அவர்கள் பார்த்து விட முடியாமல், தான் அவர்களைப் பார்க்க முடிகிற மாதிரி ஓரிடத்தில் நின்று கவனிக்க முத்துராமலிங்கத்திற்கு மிகவும் வசதியாயிருந்தது.

     ‘தன் தந்தை மூலம் ஏதாவது சிபாரிசு செய்ய வேண்டுமானால் செய்வதாக’ - மங்கையர்க்கரசி மதுரையில் சந்தித்திருந்த போது கூறியிருந்தது நினைவு வந்தது. இப்போதும் கூட அந்த மாதிரிச் சிபாரிசை ஏற்கிற மனநிலையிலே அவன் இல்லை. அது அவனுக்குப் பிடிக்கவும் பிடிக்காது.

     மங்கையர்க்கரசியின் தந்தையை அவன் மதிக்கத் தயாராயில்லை. அவர் சந்தர்ப்பவாதியாக அரசியலில் நுழைந்தவர். பிரிட்டிஷ்காரன் இருந்தவரை அவர் ஜஸ்டிஸ் கட்சி. காந்தியடிகளைக் கிண்டல் செய்தவர். சுதந்திரம் வந்த பின் அவர் காங்கிரஸ். அதற்குப் பின் எந்தெந்தக் கட்சி எப்போது ஆட்சி வசதியைப் பெற்றிருக்கிறதோ அந்தந்தக் கட்சிகளில் அவர் பெரும்புள்ளி.

     சீட்டாட்ட மேஜையில் பணவசதியுள்ளவனே தொடர்ந்து ஆட முடிந்த மாதிரி அரசியல் சூதாட்டத்தையும் வகையாக ஆடிக் கொண்டிருந்தவர் அவர். எந்தக் கட்சியும் அவரை உள்ளே ஏற்கத் தயங்கவில்லை. பண வசதியுள்ள அயோக்கியனை ஏற்காமலிருக்கவும், பணவசதியற்ற யோக்கியனை ஏற்கவும் துப்பில்லாத பல அரசியல் கட்சிகளே நாட்டில் நிரம்பியிருந்தன என்பது நிதர்சனமாகத் தெரிந்தது. பகல் உணவை ஒரு மலிவுரக ஹோட்டலில் முடித்துக் கொண்டான்.

     அங்கே திருவல்லிக்கேணி நெடுஞ்சாலையில் உள்ள வெங்கடேசுவரா ஹாஸ்டலில் தங்கியிருந்த ஒரு மதுரை நண்பனின் முகவரி பையில் இருந்தது. தேடிச் சென்றான். ஊர் புதிதாகையினால் வழி விசாரித்துக் கொண்டே போக வேண்டியிருந்தது. நண்பனின் அறை பூட்டியிருந்தது. நண்பன் ஊரில் இல்லையா அல்லது வெளியே போயிருக்கிறானா என்கிற விவரமும் தெரியவில்லை. எங்கே போய் யாரைப் பார்ப்பது என்று உடனடியாகத் தோன்றவில்லை. இருட்டுகிற வரை காத்திருந்தது தான் மிச்சம். நண்பன் வரவில்லை. கலையரசி குமாரி கண்மணி தங்கியிருக்கப் போவதாகக் கூறிய லாட்ஜின் பெயர் நினைவிருந்தாலும் அங்கே போக அவனுக்கு விருப்பமில்லை. அரசியல்வாதிகள் தங்கியிருக்கும் அறை எந்த லாட்ஜில் இருந்தாலும் அது ஆஸ்பத்திரி ஜெனரல் வார்டு மாதிரி ஆரோக்கியமற்ற நெருக்கடி நிரம்பியதாக இருக்கும் என்பது அவனுக்குத் தெரியும்.

     யோசித்தபடி சாலைகளில் திரும்பி நடந்து சந்து போலத் தோன்றிய ஒரு காம்பவுண்டுக்குள் நுழைந்த போது கொஞ்சம் இருட்டாயிருந்த ஒரு பகுதியிலிருந்து, “இன்னாப்பா பட்டை... வோணுமா” - என்று குரல் வந்தது. கேள்வியும் பட்டினத்துப் பைந்தமிழும் புரியாவிட்டாலும் குப்பென்று வீசிய சாராய வாடை புரிய வைத்தது.

     “இது எந்தத் தெரு?”

     “தெருவா?... யார்ராவன்...? இது கிருஷ்ணாம்பேட்டைச் சுடுகாடுப்பா...”

     முத்துராமலிங்கத்துக்குத் திகைப்பு எதுவும் ஏற்படவில்லை என்றாலும் வழி தவறி வந்துவிட்டோம் என்று தோன்றியது. அவன் திரும்ப முயன்றதும் உட்பக்கமாயிருந்து டார்ச் லைட்டுடன் வந்த மற்றொரு மனிதன், “இன்னாப்பா அவசரம்? உள்ளே வா” என்று இவனை அழைத்தான்.

     “எனக்கு இங்கே வேலையில்லை...” என்று வெளியேற முயன்ற அவனை அவன் மீண்டும் வற்புறுத்தி,

     “அட சும்மா வாப்பா! நீ இன்னா ‘பிஸினஸ்’னு நம்பளுக்குப் புரியாமயில்லே... வா... சொல்றேன்” என்றான். டார்ச் லைட் ஆள் என்ன கூறுகிறான் எதைப் பற்றிக் கூறுகிறான் என்று முத்துராமலிங்கத்துக்குப் புரியவில்லை.